Κάτι τρέχει στην Ελλάδα

Σε όλους τους τομείς της ζωής μας, το άγχος είναι παραγωγικό και λειτουργικό μέχρι ένα βαθμό, αφού κινητοποιεί το άτομο και το βοηθά να βρίσκεται σε εγρήγορση, να είναι δημιουργικό, και να εντείνει την προσπάθειά του προκειμένου να ολοκληρώσει τους στόχους του.

Όσο πλησιάζουν οι πανελλήνιες εξετάσεις το άγχος των εφήβων κορυφώνεται. «Άγχος εξετάσεων» είναι η ανησυχία ή ο φόβος που επηρεάζει την απόδοση και είναι κάτι που αισθάνεται ένας μαθητής πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά την εξέταση. Μία από τις αιτίες του είναι η μη σωστή προετοιμασία, μπορεί όμως να προέρχεται από «φόβο αποτυχίας».

Ο υπερβολικός φόβος μήπως απογοητεύσει τους σημαντικούς του ανθρώπους και η ανασφάλεια μήπως διαψεύσει την προσδοκία που έχει για τον εαυτό του, προκαλούν στο μαθητή αρνητικές σκέψεις σε σχέση με την τελική του απόδοση, αυτές ενισχύουν το άγχος, μπλοκάρουν τη λειτουργία της μνήμης και την ικανότητα συλλογιστικής, κι έτσι τα λάθη αυξάνονται ή μπορεί και να «παγώσει» το μυαλό, να μείνει τελείως κενό.

Το άγχος εξετάσεων εκφράζεται με συμπτώματα σωματικά, συναισθηματικά, συμπεριφορικά και γνωστικά: εφίδρωση, τρέμουλο, δύσπνοια, πονοκέφαλος, ναυτία και διάρροια, αίσθημα ζάλης ή λιποθυμίας, υπέρπνοια ή μια κρίση πανικού. Ο μαθητής μπορεί να είναι θυμωμένος, ή ευερέθιστος και να κλαίει με το παραμικρό. Αρνητικές σκέψεις κι αυτοαναφορές πλημμυρίζουν το μυαλό του.

Στο χέρι μας είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά να βγουν όσο το δυνατό αλώβητα από αυτή τη διαδικασία και να αυξήσουμε και τις πιθανότητες μίας καλής επίδοσης με ηρεμία.

Μαθαίνοντας το παιδί αποτελεσματικές τεχνικές μελέτης και τεχνικές βοηθητικές στις εξετάσεις μπορεί να κατευνάσει το άγχος και να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του. Χρήσιμες τεχνικές μελέτης είναι οι τακτικές επαναλήψεις του υλικού, οι κάρτες σημειώσεων, οι πρακτικές δοκιμές με εξάσκηση στην φαντασία («Όσο πιο συχνά φαντάζομαι τις εξετάσεις, τόσο πιο οικείες μου γίνονται. •Ό, τι καταφέρνω στη φαντασία μου, μπορώ να το αντιμετωπίσω πιο εύκολα και στην πραγματικότητα» )

Γονείς,
δείξτε στο παιδί τεχνικές εστίασης της προσοχής αλλά και χαλάρωσης. Για την περίπτωση που βιώσει συμπτώματα πανικού, να πάρει αρκετές βαθιές αναπνοές (ισόποσες εισπνοές - εκπνοές) και να συγκεντρώσει για λίγο τη σκέψη του στον κύκλο της αναπνοής του κι έπειτα σε κάτι προσωπικό όμορφο.

Τα ανήσυχα παιδιά τείνουν να έχουν πολλές αρνητικές σκέψεις. Μπορούμε να δείξουμε στο παιδί να αλλάξει την προσωπική του στάση, να αμφισβητεί αυτές τις ιδέες εξετάζοντας τα αποδεικτικά στοιχεία εναντίον τους και να τις αντικαθιστά με θετικές που πρέπει να είναι ρεαλιστικές. (πχ. «Αν αγχωθώ, θα αποτύχω» ... «Δεν θα τρομοκρατηθώ, παρά τον φόβο μου μπορώ να ανταποκριθώ στις εξετάσεις». «Ξέρω ότι είμαι ένας αποτυχημένος, συχνά αποτυγχάνω».... Αυτή τη φορά θα παλέψω μέχρι το τέλος τις εξετάσεις και πολύ πιθανό να περάσω.» «Εάν αποτύχω, έχω «πέσει» και στα μάτια των άλλων.»... «Εάν αποτύχω, οι άλλοι θα με καταλάβουν και θα μου συμπαρασταθούν»

Η κατάλληλη στάση απέναντι στις εξετάσεις δεν είναι «Πρέπει να επιτύχω» αλλά «Θέλω να επιτύχω και θα προσπαθήσω όσο μπορώ».
Αποφύγετε να δίνετε υπερβολική ενθάρρυνση, χωρίς επιχειρήματα, όπως "Θα σκίσεις!». Υπερβολική επιβεβαίωση προκαλεί στα αγχώδη παιδιά περίσσιο άγχος.
Από την άλλη δε φτάνουμε και στο σημείο να εξαλείφουμε τελείως την αξία των Πανελληνίων "δεν πειράζει εάν δεν τα πας καλά", "σιγά τώρα μην αγχώνεσαι, δε χάθηκε και ο κόσμος". Το παιδί έχει ανάγκη από ψυχική στήριξη και επιβεβαίωση, κουράγιο και πίστη σε αυτό. "Θα τα πας μια χαρά αφού έχεις κάνει τόσο καλή προετοιμασία". Βοηθά να αναφέρουμε επιτυχίες του από το παρελθόν βασισμένες σε ρεαλιστικά γεγονότα (π.χ. καλή επίδοση και βαθμολογία του παιδιού, επιτυχία σε διαγωνίσματα κ.ά) κι αυτό να είναι και διδακτικό για τον δικό του τρόπο σκέψης.
Αποφύγετε να λέτε στον μαθητή ακριβώς τι πρέπει να κάνει. Καλύτερα να καταστρώσουμε μαζί του ένα ρεαλιστικό σχέδιο για τη μελέτη και την εξέταση, ενισχύοντας την αίσθηση του ελέγχου και μετριάζοντας το άγχος.

Να εκπέμπετε οι ίδιοι όσο το δυνατό ηρεμία – αν εσείς είστε ήρεμοι, αυτό θα νιώθουν και τα παιδιά.

Μην υπενθυμίζετε στο παιδί να διαβάσει σε κάθε περίπτωση που το βλέπετε να κάθεται. Αν νιώσει πίεση από εσάς μπορεί να κάνει ακριβώς το αντίθετο, να διαβάζει ελάχιστα.

Σημαντικό είναι το παιδί να κοιμάται αρκετά, να τρώει υγιεινά, να έχει κάποιο χρόνο χαλάρωσης κι ευχάριστων δραστηριοτήτων (μουσική, χορός, βόλτα με φίλους, η σωματική άσκηση κ.ά.)

Μη συμπεριφέρεστε στο παιδί σα να είναι άρρωστο, εξετάσεις δίνει.
Το παιδί σας δίνει εξετάσεις. Δεν «δίνουμε» εξετάσεις. Δεν έχει ανάγκη το επιπλέον άγχος ότι δίνει και για σας.

Το παιδί έχει ανάγκη να είστε εκεί και να το «ακούσετε», να μοιραστεί μαζί σας τις ανησυχίες και τους φόβους του, κι όχι να σας ακούσει να το συμβουλεύετε πώς πρέπει να νιώθει.

Χρησιμοποιήστε εκφράσεις που το ενθαρρύνουν να αντιμετωπίσει το άγχος όπως «δεν είναι και τόσο δυσάρεστη η αποτυχία», «υπάρχουν παραπάνω από μια ευκαιρίες», «αυτή η δοκιμασία είναι μόνο μια προσπάθεια».
Να τονίζετε συνέχεια πως πιστεύετε στα παιδιά σας και στις δυνατότητές τους και πως αν αποτύχουν θα τα βοηθήσετε να βρουν εναλλακτικές για την εκπαίδευση και τη μελλοντική τους επαγγελματική πορεία, βασισμένες στις ικανότητες, στις κλίσεις και στα ενδιαφέροντά τους, που τελικά ενδέχεται να μην έχουν καμία απολύτως σχέση με τα αντικείμενα εξέτασης των Πανελλήνιων εξετάσεων.

Οι πανελλήνιες εξετάσεις ανοίγουν μεν δρόμους, αλλά δεν καθορίζουν το μέλλον, τη ζωή, την επαγγελματική εξέλιξη και φυσικά την ευτυχία των εφήβων.

Λαμπροπούλου Ελευθερία – Ψυχολόγος της ΕΚΨ κ ΨΥ Π.Σακελλαρόπουλος