Κάτι τρέχει στην Ελλάδα

Η ενδοοικογενειακή βία παραμένει ένα διαδεδομένο ζήτημα παγκοσμίως, επηρεάζοντας άτομα σε όλα τα δημογραφικά στοιχεία και τις κοινωνίες. Η κατανόηση των περιπλοκών της και η εφαρμογή στρατηγικών πρόληψης και υποστήριξης είναι κρίσιμα βήματα προς το σπάσιμο των αλυσίδων αυτής της μορφής κακοποίησης. Αυτός ο περιεκτικός οδηγός εμβαθύνει στις πτυχές της ενδοοικογενειακής βίας, από τις διάφορες μορφές και αιτίες της έως τις βασικές γνώσεις που πρέπει να διαθέτουν τα θύματα και τα υποστηρικτικά πλαίσια που είναι απαραίτητα για την αποκατάσταση και την προστασία τους.

Μια επισκόπηση
Είναι ένα σύνθετο και πολύπλευρο ζήτημα, εκδηλώνεται με πολλές μορφές, στοχεύοντας άτομα σε στενές ή οικογενειακές σχέσεις. Υπερβαίνει τις απλές σωματικές επιθέσεις που συχνά έρχονται στο μυαλό, περιλαμβάνοντας συναισθηματικές, ψυχολογικές, σεξουαλικές και οικονομικές καταχρήσεις. Αυτές οι πράξεις βίας έχουν έναν κοινό στόχο: να αποκτήσουν και να διατηρήσουν τον έλεγχο του θύματος. Διαβρώνουν την αίσθηση της αυτοεκτίμησης, της αυτονομίας και της ασφάλειας του θύματος, δημιουργώντας ένα περιβάλλον φόβου και εξάρτησης. Η αναγνώριση της ενδοοικογενειακής βίας απαιτεί την αναγνώριση των σημείων της, τα οποία κυμαίνονται από σωματικούς τραυματισμούς έως λεπτότερους δείκτες, όπως η απομόνωση από τους φίλους και την οικογένεια, η οικονομική εξάρτηση που επιβάλλεται από τον κακοποιό και διάφορες μορφές χειραγώγησης και εξαναγκασμού.

Αναγνωρίζοντας τις μορφές ενδοοικογενειακής βίας
Οι μορφές ενδοοικογενειακής βίας είναι ποικίλες, καθεμία από τις οποίες αφήνει ξεχωριστά σημάδια στα θύματά της. Η σωματική κακοποίηση, αν και η πιο ορατή, είναι μόνο μία πτυχή της ενδοοικογενειακής βίας. Περιλαμβάνει χτύπημα όπως, χαστούκι, πνιγμό και άλλες πράξεις σωματικής βλάβης. Η συναισθηματική κακοποίηση, αν και λιγότερο εμφανής, είναι εξίσου καταστροφική, περιλαμβάνοντας προσβολές, απειλές, ταπείνωση και συνεχή κριτική με στόχο τη μείωση της αυτοεκτίμησης του θύματος. Η σεξουαλική κακοποίηση περιλαμβάνει οποιαδήποτε μη συναινετική σεξουαλική πράξη ή συμπεριφορά, ενώ η οικονομική κακοποίηση περιλαμβάνει τον έλεγχο των οικονομικών πόρων του θύματος, εμποδίζοντας την ικανότητά του να συντηρεί τον εαυτό του και αναγκάζοντας την εξάρτηση από τον θύτη. Η κατανόηση αυτών των μορφών είναι πολύ σημαντική για την αναγνώριση και την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς κάθε τύπος επιδιώκει να παγιδεύσει τα θύματα σε έναν κύκλο κακοποίησης και ελέγχου.

"Ξετυλίγοντας" τα αίτια
Τα αίτια της ενδοοικογενειακής βίας είναι πολύπλοκα και πολύπλευρα, ριζωμένα σε ατομικούς, σχεσιακούς, κοινοτικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Σε ατομικό επίπεδο, οι κακοποιητές συχνά επιδεικνύουν επιθυμία για εξουσία και έλεγχο, που τροφοδοτείται από προσωπικές ανασφάλειες, χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ιστορικό κακοποίησης. Σχεσιακά, η ενδοοικογενειακή βία μπορεί να προέρχεται από δυσλειτουργικές δυναμικές, όπως η εξάρτηση, η έλλειψη επικοινωνίας και οι ανισορροπίες εξουσίας. Οι κοινοτικές και κοινωνικές επιρροές, συμπεριλαμβανομένων των πολιτιστικών κανόνων που ανέχονται τη βία, την έλλειψη υπηρεσιών υποστήριξης και το οικονομικό άγχος, συμβάλλουν περαιτέρω στην επικράτηση της ενδοοικογενειακής βίας. Η κατανόηση αυτών των αιτίων είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών πρόληψης και παρέμβασης.

Τι πρέπει να γνωρίζουν τα θύματα
Τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας πρέπει να οπλίζονται με γνώση και ευαισθητοποίηση. Η αναγνώριση ότι δεν φταίνε αυτοί για την κακοποίηση είναι υψίστης σημασίας. Οι θύτες συχνά χειραγωγούν τα θύματά τους ώστε να πιστέψουν ότι είναι υπεύθυνα για τη βία. Τα θύματα πρέπει να κατανοήσουν τη σημασία της αναζήτησης βοήθειας και της καταγγελίας εναντίον των κακοποιητών τους, παρά τον φόβο και την ντροπή που μπορεί να νομίζουν ότι συνοδεύουν τέτοιες ενέργειες. Θα πρέπει επίσης να γνωρίζουν τη νομική προστασία και τους πόρους που έχουν στη διάθεσή τους, συμπεριλαμβανομένων των περιοριστικών μέτρων και των καταφυγίων ενδοοικογενειακής βίας. Η γνώση είναι δύναμη και για τα θύματα, η κατανόηση της κατάστασης και των δικαιωμάτων τους είναι ένα κρίσιμο βήμα προς την απελευθέρωση από την κακοποίηση.

Πιθανά όπλα στην ενδοοικογενειακή βία
Στο πλαίσιο της ενδοοικογενειακής βίας, το σπίτι, ένα μέρος που προορίζεται για ασφάλεια και άνεση, μπορεί να γίνει έδαφος τρόμου. Οι κακοποιοί συχνά εκμεταλλεύονται καθημερινά οικιακά αντικείμενα ως όπλα για να εκφοβίσουν και να ελέγξουν τα θύματά τους. Μαγειρικά σκεύη, εργαλεία, σχοινιά, καλώδια ακόμη και προσωπικά αντικείμενα όπως τηλέφωνα ή tablet μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βλάψουν ή να απειλήσουν τα θύματα. Η αναγνώριση ότι και τα φαινομενικά αβλαβή αντικείμενα μπορούν να γίνουν εργαλεία κακοποίησης είναι εξέχουσας σημασίας για τα θύματα στην κατανόηση των πιθανών κινδύνων του περιβάλλοντός τους. Αυτή η συνειδητοποίηση μπορεί επίσης να βοηθήσει στον σχεδιασμό της ασφάλειας και της διαφυγής, υπογραμμίζοντας τη σημασία της αξιολόγησης του περιβάλλοντος για κινδύνους. Σε περίπτωση απειλής (Άρθρο 333-Ποινικός Κώδικας-Απειλή) απευθυνθείτε άμεσα στην πλησιέστερη Αρχή.
(Πληροφοριακά έγινε: Εκσυγχρονισμός νομοθετικού πλαισίου για την πρόληψη και καταπολέμηση ενδοοικογενειακής βίας,Ν.5090/2024,ΦΕΚ Α 30-23.02.24, πηγή: Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, Αρ. Φύλλου 30 ).

Λήψη προτεινόμενων προληπτικών μέτρων
Τα θύματα μπορούν να λάβουν διάφορα προληπτικά μέτρα για να προστατευθούν από την ενδοοικογενειακή βία. Η ανάπτυξη ενός σχεδίου ασφαλείας είναι ένα κρίσιμο βήμα, που περιλαμβάνει τον εντοπισμό ασφαλών χώρων μέσα στο σπίτι, τον σχεδιασμό οδών διαφυγής και την εξασφάλιση σημαντικών εγγράφων και πόρων για γρήγορη αναχώρηση, εάν είναι απαραίτητο. Τα θύματα θα πρέπει επίσης να δημιουργήσουν ένα δίκτυο υποστήριξης έμπιστων φίλων, συγγενών και επαγγελματιών που μπορούν να παρέχουν βοήθεια και καταφύγιο. Η εκπαίδευσή τους σχετικά με τα νόμιμα δικαιώματά τους και τους πόρους που έχουν στη διάθεσή τους, όπως οι τηλεφωνικές γραμμές και τα καταφύγια ενδοοικογενειακής βίας, είναι απαραίτητη. Τα μέτρα αυτά, αν και δεν μπορούν να αποτρέψουν την κακοποίηση, μπορούν να ενδυναμώσουν τα θύματα και να ενισχύσουν την ασφάλειά τους.

Πού πρέπει να πάνε τα θύματα
Αφού ξεφύγουν από την κακοποίηση, τα θύματα αντιμετωπίζουν την πρόκληση να ξαναχτίσουν τη ζωή τους. Το να γνωρίζετε πού να απευθυνθείτε για βοήθεια, επίσης παίζει καθοριστικό ρόλο. Τα καταφύγια ενδοοικογενειακής βίας προσφέρουν άμεση ασφάλεια και υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένης της συμβουλευτικής, της νομικής βοήθειας και των πόρων για ένα νέο ξεκίνημα. Τα θύματα θα πρέπει επίσης να εξετάσουν το ενδεχόμενο να απευθυνθούν σε τοπικά κοινοτικά κέντρα και ομάδες υποστήριξης, οι οποίες μπορούν να παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη και πρακτικές συμβουλές. Η συνεργασία με νομικές υπηρεσίες είναι σημαντική για την κατανόηση και την πλοήγηση στις διαθέσιμες νομικές επιλογές, από τα περιοριστικά μέτρα έως τις ρυθμίσεις επιμέλειας. Η πορεία προς την ανάκαμψη είναι δύσκολη, αλλά με τη σωστή υποστήριξη και πόρους, τα θύματα μπορούν να αρχίσουν να θεραπεύονται και να διεκδικούν τη ζωή τους.

Υποδομές Υποστήριξης Θυμάτων στα Αστικά Κέντρα
Τα αστικά κέντρα, με τους πυκνούς πληθυσμούς και τις ποικίλες κοινότητές τους, έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν ισχυρές υποδομές υποστήριξης για θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν εύκολα προσβάσιμα καταφύγια και κέντρα κρίσης που παρέχουν όχι μόνο άμεση ασφάλεια αλλά και ολοκληρωμένες υπηρεσίες όπως συμβουλευτική, νομική βοήθεια και προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης. Τα προγράμματα ευαισθητοποίησης της κοινότητας είναι απαραίτητα για την εκπαίδευση του κοινού σχετικά με την ενδοοικογενειακή βία και τα σημάδια της, προωθώντας μια κουλτούρα υποστήριξης και παρέμβασης. Η συνεργασία μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου, των παρόχων υγειονομικής περίθαλψης και των οργανώσεων ενδοοικογενειακής βίας είναι αναμφίβολα κρίσιμης σημασίας για τη δημιουργία μιας συντονισμένης απάντησης που αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις ανάγκες των θυμάτων και καθιστά τους κακοποιούς υπόλογους.

Σύστημα υποστήριξης
Ένα ολοκληρωμένο σύστημα υποστήριξης των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που αντιμετωπίζει την άμεση ασφάλεια, τη μακροπρόθεσμη ανάρρωση και την πρόληψη. Το σύστημα αυτό θα πρέπει να προσφέρει μια σειρά υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων καταφυγίων έκτακτης ανάγκης, νομικής συνδρομής, συμβουλευτικής και οικονομικής βοήθειας, για την υποστήριξη των θυμάτων στο ταξίδι τους προς την ανεξαρτησία και τη θεραπεία. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα που επικεντρώνονται στις υγιείς σχέσεις, την αυτοεκτίμηση και την ενδυνάμωση είναι επίσης καίριας σημασίας. Οι εκστρατείες συμμετοχής και ευαισθητοποίησης της κοινότητας μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της ενδοοικογενειακής βίας και στην προώθηση ενός περιβάλλοντος όπου τα θύματα αισθάνονται ότι υποστηρίζονται και εξουσιοδοτούνται να ζητήσουν βοήθεια.

Συμπέρασμα
Το σπάσιμο των αλυσίδων της ενδοοικογενειακής βίας είναι μια συλλογική προσπάθεια που απαιτεί ευαισθητοποίηση, εκπαίδευση και ολοκληρωμένα συστήματα υποστήριξης. Η κατανόηση των μορφών και των αιτιών της ενδοοικογενειακής βίας, η ενδυνάμωση των θυμάτων με γνώσεις και η δημιουργία ισχυρών υποδομών υποστήριξης είναι κρίσιμα βήματα σε αυτό το ταξίδι. Με την προώθηση κοινοτήτων που δεν ανέχονται την κακοποίηση και προσφέρουν ακλόνητη υποστήριξη στα θύματα, μπορούμε να πλησιάσουμε στην εξάλειψη της ενδοοικογενειακής βίας. Είναι ίσως για κάποιους ένα αποθαρρυντικό έργο, αλλά με δέσμευση και συνεργασία, είναι δυνατό να δημιουργηθεί ένας ασφαλέστερος, πιο συμπονετικός κόσμος όπου τα άτομα μπορούν να ευδοκιμήσουν απαλλαγμένα από το φόβο της κακοποίησης. Η πρόληψη κορωνίδα της καθημερινότητας στον θεατό και αθέατο κόσμο.

Κωνσταντίνος Ν. Ζουμπιάδης
Accredited Supreme Security
and Critical Crisis Manager (ASSM)
Instructor of Civil Protection Executives (HCDMI)
C.C.O. (Becca USA/Washington D.C.)